Mıkola Rudenko
Rudenko Mıkola Danılovıç (1920 s. dekabr 19, Yüryevka k., şimdi Lutuginskiy rayonğa baqa – 2004 s. aprel 1 künü, Kiyev ş.)
Mıkola altı yaşına kelgende, babadan öksüz qaldı: babası şahtada qazalanıp elâk olğan edi. Bir yıldan soñ, balalarnen kötekleşkende, birisi onıñ közüne taş attı, oğlannıñ bir közü çoq yılğa soqurlandı. Balalıqta Mıkola kulaklarğa qarşı küreşniñ ve 33 senesinde yüz bergen açlıqnıñ şaatı oldı.
1939 senesi o Şevçenko adına Kiyev universitetiniñ filologiya fakultetine kirdi. Amma tek eki yıl oqup olğan edi – cenk yaqınlaşqanı sebebinden, birinci kurs studentlerni mobilizatsiyağa aldılar. Közü soqur olğanına baqmadan, o, cebege göñülli olaraq ketti. "Eger de arbiy yani endek sınavlarından keçip çelikleşmegen olsa edim, arqadaşlarım Vasil Stus ya da Öleksa Tıhıy kibi, kontslagerlerden qaytmaz edim", - dep, öz hatırlavlarında yazdı Rudenko.
Cenkte ağır yaralanğan edi, blokadalı Leningradda sağ qaldı. Eki orden, altı medal ile bir de "З походу" ("Seferden") adlı şiir cıyıntığınen qayttı. Böylece, 1946 senesinde Yazıcılar birligine qabul etildi ve atta СПУnıñ (Ukrainanıñ Sotsialistik fırqası) kâtibi vazifesinde oldı. Mıkola Danılovıç repressiyağa oğratılğan Zinaida Tulubnıñ tarafını alğanda ve yeudiy münevverlerniñ yoq etilüv kampaniyasına qoltutmağa istemegeni içün, o ve o vaqıttaki Yazıcılar Birligi reisi Öleksandr Körneyçuknıñ arasında zıddiyet yüz berdi. 1950 senesinden başlap, Rudenko sovet elitasına lâyıq bütün imtiyazlarından vazgeçip, episi yüksek dereceli vazifelerinden ketti.
Birazdan Rudenko Marksnıñ "Kapital"ına nisbeten öz fikirini deñiştire ve "Економічні монологи" ("İqtisadiy monologlar") ve "Енергія прогресу" ("İlerilevniñ ğayreti") kibi felsefiy eserlerinde ve soñra "Формула Сонця" ("Kuneşniñ formulası") romanında bu meseleniñ özünce añlağanını aks ettire. Rudenko, partiyanıñ sistemasını tenqit etip, Hruşçovğa mektüp yaza, açıq toplaşuvlarda çıqışlar yapa. 1974 senesinde onı КПСС (Sovet Birliginiñ Kommunist Fırqası) saflarından, bir yıldan soñra ise СПУ-dan çıqaralar. O, kün keçirmek içün, maşina ve daçasını sata ve gece qaravulı işine kire.
Adalet peşinden yürip, Mıkola Rudenko rusiyeli dissidentlernen bağ tuta, şu sırada Andrey Saharov ile qonuşa, "Halqara amnistiya"sınıñ azası ola.
O, 1975 senesinde ilki kere apske alındı, amma tahqiqat aqibetinde, cenk iştirakçısı olğanı sebebinden, azat etildi. Onıñ psihiatriya hastahanesine oğramaması bir mücize oldı.
Lâkin, er şey endi belgilendi. 1976 senesi noyabr 9-nda, Moskvada, Saharovnıñ kvartirasında, Rudenko çetel jurnalistler içün pres-konferentsiya keçirdi, şu künü Ukraina boyunca Helsinki Gruppasınıñ meydanğa ketirilmesi ilân etildi. Şu aqşam ise Kiyev civarındaki Puşça-Voditsada yerleşken Rudenkonıñ kvartirası tola ücümine oğratıldı.
1976 senesi dekabr 23-24-te Rudenkoda tintüv ötkerildi, ve onda amerikalı 39 dollar yalandan "tapıldı". Rudenkoğa 7 yıl qattı nizamlı lager ve 5 yıl sürgünlik mahküm etildi. Publitsistik maqaleleri, bediy eserleri, nutuqları iftira, dep ilân etildi ve kitaphanelerden ve tükânlardan episi kitaplar alınıp taşlanıldı. Mıkola Daniloviç "Azatlıq" ve "Amerikanıñ sesi" radiostantsiyalarında çalışa, Ukraina Helsinki Gruppası ve soñra Ukraina Helsinki Birliginiñ vekâletinde yolbaşçılıq yapa. 1988 senesinde, ukrain halqınıñ milliy aqqı ve medeniyetiniñ sebatlı mudafaası içün, Filadelfiya tasil ve ilim merkezi Rudenkonı "Yıl boyunca Ukrainli" degen unvanınen taqdirledi.
1990 senesiniñ sentâbr ayında Rudenko reabilitatsiya olundı. Soñki yılları Kiyevde keçti. 2004 senesi aprel 1-de keçindi. Baykov mezarlığında cıyıldı.
Повне інтерв'ю читайте у книзі "Дисиденти".
