İvan Gel
Gel' İvan Andriyovıç (1937 s. iyül 17, Poloniya Respublikası, Lvov voyevodalığı, Gorodetsk nahiyesi – 2011 s. mart 16, Ukraina, Lvov ş.).
Yerli "Prosvіta"nıñ ("Maarif" manasında) reberi, Ukraina Galiçina Ordusı (УГА) sabıq askeriniñ qorantasında dünyağa keldi, "sovetler"niñ kelmesinen, babası kolhoz başlığı oldı, amma Ukraina milletçileriniñ teşkilâtı (ОУН) adlı gizli teşkilâtqa faal tarzda destek köstergen edi. Bu teşkilâtnen iş tutqanı içün, İvan Gelniñ babasını 1950-nci senesinde 20 yıllıq müddetke lagerlerge mahküm ettiler.
1952 senesinde komsomolğa kirmekni red etkeni içün, mektepniñ onuncı sınıfından quvulğan edi. Samborda aqşam mektebini bitirip, Lvov universitetine kirmege tırıştı, amma o "banderovets"niñ (Stepan Bandera tarafdarı demek) oğlu olğanı sebebinden, kene red cevabını aldı. Aliy oquv yurtunda oqumağa imkânı olmağanından, İvan Gel' Lvov avtomatik yüklevci zavodında çilengir olıp çalıştı, birazdan sovet ordusında hızmet etti.
1959 senesinde demobilizatsiyadan soñra, Lvov universiteti tarih fakultetiniñ ğıyabiy bölügine oqumağa kirdi, biraz vaqıttan soñra aqşam bölükke keçti ve, aynı zamanda, yerli elektrovakuum zavodında çalıştı. Tamam şu zamanda Mihail Görinnen tanış olğan soñ, dissidentlerniñ areketine qoşuldı ve samizdatnı çıqarıp ve darqatıp başladı.
1965 senesi avgust 24 künü İvan Gel' yaqalanğan edi, yılından mart ayında "sovetlerge qarşı yapılğan agitatsiya ve propaganda" ve "teşkiliy faaliyet"te qabaatlanıp, qattı nizamlı lagerde 3 yılğa mahküm etildi. Ceza müddetini Mordoviya lagerlerinde keçirdi, anda bir sıra sovet dissidentlerinen tanış oldı. Ukrainadaki Yunan-Katolik kilseleriniñ qorçalav areketine faal tarzda qatıldı, 1967 senesinde bu mesele boyunca USSR Yuqarı Radasınıñ Prezidiumı adına eki kere mektüp yazıp muracaat etken edi.
1968 senesinde azat olıp, Lvov şeerinde yaşamağa imkânı olmağanı sebebinden, Lvov vilâyeti Sambor şeerinde yaşadı. Valentin Moroznıñ "Серед снігів" ("Qarlar içinde"), İvan Dzübanıñ "Інтернаціоналізм чи русифікація?" ("İnternatsionalizm ya da ruslaştıruv?"), Mihail Görinniñ mabuslikte yazılğan mektüpler cıyıntığı kitabını, Mıkola Holodnıynıñ "Крик з могили" ("Mezardan feryad"), ve ukrainalı dissident areketi vekilleriniñ çoq maqalelerini samizdatta bastırdı.
1972 senesinde ekinci sefer yaqalandı ve oña lagerlerde 10 yıl ve 5 yıl sürgün olunması mahküm etildi, İvan Gel' hususan zararlı retsidivist dep belgilendi. Ceza müddetini Mordoviya ve Perm vilâyetinde keçirdi, Kömi ASSRine sürgün etildi. Lagerlerde siyasiy mabuslerniñ aktsiyalarına faal tarzda qoşuldı, açlıqlarda iştirak etti, umumen alğanda, 300 kün ve gece açlıq tutqan edi. Mabuslik devirinde, Rusiye işğali zamanında ukrainalı medeniyetiniñ vaziyeti talil etilgen, "Грані культури" ("Medeniyet yüzleri") adlı kitabını çıqardı. Bu kitap, samizdatta darqatılğan tarzda, 1984 senesi Londrada Stepan Göverlâ tahallüsinen neşir etildi (Ukrainada bu kitap 1993 senesinde, Lvov şeerinde basılıp, dünya yüzü kördi).
1987 senesi İvan Gel' Ukrainağa qaytıp, içtimaiy-siyasiy ayatqa qoşuldı. Şu yılıñ baarinde o, diger ukrain dissidentlernen beraberlikte, "Український вісник" mecmuasınıñ ğayrıdan çıqarılmasında iştirak etti ve bu jurnalnıñ mesül kâtibi oldı. Bundan da ğayrı, İvan Gel' Yunan-Katolik kilseleriniñ aq-uquqlarını qorçalay edi: "Ukrainadaki Yunan-Katolik kilseleriniñ qorçalavı komiteti"ni ("Комітет захисту Української Греко-Католицької Церкви") meydanğa ketrip, oña reberlik yaptı, "Християнський голос" ("Hristianlarnıñ sesi"), adlı jurnalında muarrir işlerini alıp bardı, Galıçinada kütleviy diniy ve siyasiy aktsiyalar teşkil etken edi. "Memorial"nıñ ve Ukraina Milliy Areketiniñ (НРУ, Народний Рух України) işlerine qatıldı, Ukrainadaki vicdan mabusleriniñ azat etilmesi boyunca teşebbüsiy gruppasınıñ teşkilâtçılarından biri oldı.
1990-1994 senesinde Lvov vilâyet şurasınıñ birinci muavini olıp çalışqan edi, birazdan soñra reabilitatsiya olğan insanlarnıñ aq-uquqları ğayrıdаn tiklenmesi boyunca vilâyet komissiyanıñ başlığı oldı. İçtimaiy-siyasiy ayatta aktiv iştirak etken edi, uquqqoruyıcı ve dissidentlik faaliyeti ve Ukrainadaki Yunan-Katolik kilseleriniñ ğayrıdan canlanuvına şahsiy issesini qoşqanı içün, Ukraina Devleti adından bir qaç ordennen taqdirlendi.
2011 senesi Lvovda keçindi, Liçakov qabristanında cıyıldı.
Повне інтерв'ю читайте у книзі "Дисиденти".
