Balis Gayauskas
Gayauskas Balis (1926 s. fevral 24, Litva respublikası, Grajişkây volostiniñ Vilkaviş nahiyesi, Vigralü q.[14] — 2017 sentâbr 28, Litva respublikası, Vilnüs).
Litvaniyalı siyasiy mabus, cemaat ve siyaset hadimi, Litvaniya Seyminiñ vekili.
Mustaqil Litvaniyada doğğan Balis Gayauskas Ekinci cian cenkinden soñra sovet işğaline qarşılıq areketinde faal iştirak etti. Daa yaşlıqta, Kaunasta çalışqan zamanında, beyanatlar darqata edi, partizanlarnıñ vazifelerini elde ete, gizli gazetke malümatlar yaza edi. 1948 senesinde onda silâh ve mundericesi sovetlerge qarşı olğan edebiyat tapılğanınen yaqalandı ve, "orman ağa-qardaşları" ile bağlanğanı sebebinden, 25 yıl müddetke mahküm etildi.
Ceza müddetini Kazahistan Sovet Sotsialistik Respublikası Balhaş şeerinde, molibden qazuvlarında keçirdi, soñra Kazahistandaki Cezkazğanda, 1956 senesinden ise – Mordoviyada oldı. Lagerde bir qaç çetel tilni ögrendi, şu sırada Avropanıñ esas tillerini ve yapon, koreya ve çin tillerini ögrengen edi. İlki kere 1973 senesiniñ mayıs ayında azat etilgen edi, bundan soñ Litva SSR Kaunas ş. qurucı ve elektrik zenaatında çalıştı. Bu zaman o, Litvaniyada işğal sovet akimiyeti taraftan ötkerilgen repressiyalar ve yerli halqnıñ qarşılıq areketi aqqında malümatlar toplay, 1976 senesi noyabrde meydanğa ketirilgen Litvaniyalı Helsinki gruppasınıñ faaliyetinde iştirak ete.
1977 senesiniñ aprel ayında "sovetlerge qarşı agitatsiya ve propaganda içün" ekinci kere yaqalana em yılından hususiy nizamlı lagerde 10 yıl ve 5 yıl sürgün olunmasına mahküm etile. Bunıñnen beraber, onı samizdat neşirlerini darqatuvında, A. Soljenitsinniñ "ГУЛАГ arhipelagı" romanınıñ litva tiline tercime etkeninde, litvaniyalı siyasiy mabuslerniñ qorantalarına yardım köstermesinde ve uquqqoruyıcı faalitinde qabaatladılar. Mordoviyada, Sosnovka köyünde, JH-385/1-8 lagerinde ceza müddetini keçirdi, anda o İrena Dumbritege evlendi. Maqalelerini, siyasiy mabusleriniñ, şu sırada ukrainlerniñ de, vesiqalarını azatlıqqa yollamağa refiqası yardım etti.
1981 senesinde faal içtimaiy mevamında turğanı içün Halqara barışıq ve azatlıq mukâfatınen taqdirlengen edi. Şu lagerniñ başqa mabuslerinen beraberlikte Perm vilâyetinde Küçino köyünde yerleşken VS-389/36-1 hususiy nizamlı bölümge keçirilgen edi. 1983 senesinde tamam şu lagerden Balis Gayauskas öz maqalelerni ve kameradaşı Vasil Stusnıñ, şimdi "Lager defterinden" adınen belli, yazılarını azatlıqqa yollamağa imkân tapqan edi.
Lagerde öz sözünde qatiy turmaqta edi, şunıñ içün ШИЗОğa[15] qapatılıp cezalanğan edi, körüşüvler ve yollanuvlardan marum etildi (anası, oğlunen körüşüv red olunğanı aqqında haber alıp, hastalanıp öldi). Balis Gayauskasnıñ faal areketlerini toqtatmaq maqsadınen, KGB onıñ öldürüvine fesatçılıq yaptı. 1986 senesi aprel 17 künü Baliske onıñ kameradaşı, sabıq cinayetçi Böris Romaşov, ücüm etip, burğuçnen 12 kere urıp yaraladı. Romaşov 15 kün kartserde oturıp çıqtı, Baliske ise "yengil beden yaralanuvı" degen diagnoz qoydılar. 1987 senesi aprel 19 künü apis müddeti bitkeninen, Habarovsk ülkesine sürgün etile, anda o Ohotskiy deñiziniñ yalısında yerleşken balıqçılıq kolhozında qaravul olıp çalıştı.
1989 senesi iyül ayında, litvaniyalı cemiyetiniñ siyasiy mabuslerge köstergen faal qoltutuvları neticesinde, Balis Gayauskas, Litva SSRı Yuqarı mahkemesiniñ qararı boyunca, reabilitatsiya etildi. 1990 senesi Litvaniyanıñ mustaqilligini beyan etken akt tübünde imza qoyğanlarnıñ birinci sıralarında oldı. 1992 senesinden 1996 senesine qadar Seymniñ vekili olğan edi, bu qanun çıqarıcı organda Litva SSRinde KGBniñ yüz bergen faaliyetini tahqiq etken komissiyasınıñ yolbaşçısı oldı.
Litvaniyanıñ cemaat ömüri ve siyasiy işlerinde faal iştirak etti: yerli partizan areketine bağışlanğan malümatlarnıñ azırlaması ve basılmasında iştirak etti, Milliy hatıra İnstitutınıñ meydanğa ketirilmesine qoşuldı, "Perm-36" adlı Siyasiy repressiyalar ve totalitarizm tarihı Müzeyi Şurasınıñ terkibine kirsetilgen edi. Vilnüs şeerinde yaşadı ve çalıştı, lâkin Ukrainağa çoq kereler kelip ketken edi.
Повне інтерв'ю читайте у книзі "Дисиденти".
